Reklamy
Artykuł
Magdalena Musiałowska-Paterek
Wpływ środowiska na powstawanie zaburzeń odżywiania
Odchudzanie a relacja między matką a córką
Więź, która łączy matkę i córkę jest wyjątkowa: bardzo bliska i niezwykle silna. Prawdopodobnie jest on inna niż więź, która łączy matkę z synem - bardziej intymna (Bratkiewicz, 2007). Na taki stan rzeczy wpływ może mieć różnica płci, która sprawia, że mały chłopiec zdając sobie sprawę ze swojej odrębności, przez co nie identyfikuje się w pełni z matką, tak jak robi to córka. Dla dziewczynki matka bardzo często pozostaje punktem odniesienia w dzieciństwie, a bywa również, że i w życiu dorosłym. Mała córeczka pragnie jak najbardziej być podobna do swojej mamy, przymierza jej stroje przed lustrem, naśladuje gesty, zachowania, słowa. W tym czasie matka staje się najwspanialszą osobą, ideałem. Kolejnym etapem, który przypada na okres adolescencji, jest silna potrzeba zaznaczenia swojej indywidualności, która może przejawiać się zanegowaniem wizerunku matki i swojego podobieństwa do niej (Bratkiewicz, 2007).
Dzięki matce, mała dziewczynka, a później kobieta, uczy się nazywać i rozpoznawać swoje uczucia. Może się jednak zdarzyć, że matka przytłacza swoją córkę komunikatami, zwierza się z z problemów, opowiada o smutku, frustracji czy złości. Tego typu informacje pozbawiają dziecko niezbędnego poczucia bezpieczeństwa i ograniczają możliwość autonomicznego funkcjonowania dorastającej osoby (Bartkiewicz, 2007). Konsekwencją takich zachowań są niejasne role między członkami rodziny i zbyt silna intensywność interakcji rodzinnych, co można zaobserwować w rodzinach pacjentek z anoreksją. Zmiany, które dotyczą jednej osoby, wiążą się ze zmianami innych osób w rodzinie, a nawet całego rodzinnego systemu. Granice definiujące autonomię są zatarte, skutkiem czego funkcjonowanie w zindywidualizowany sposób jest bardzo ograniczone. Intensywne bycie razem zachodzi kosztem prywatności - członkowie rodziny wkraczają we własne uczucia z przekonaniem, iż wiedzą lepiej, co jest dobre dla innych (Minuchin i inni, 1978).
Zagrożeniem dla rozwoju własnej odrębności może być również rezygnacji matki z własnego życia na rzecz życia córki. Taka matka poświęca dziecku cały swój czas, przeżywa bardzo jego sukcesy i porażki, początkowo nie oczekując niczego w zamian. Jednakże rezygnacja z własnego życia jest zbyt dużym poświęceniem i z czasem taka matka może zacząć oczekiwać wdzięczności i rewanżu, polegającego na dopasowaniu i podporządkowaniu (Bartkiewicz, 2007). Stierlin (1974) i Bevears (1977) wykazali, że jest to charakterystyczne zachowanie w rodzinach anorektycznych, które nazwali "rodzinami dośrodkowymi". Wskazują oni na silne wiązanie przy bardzo ograniczonej autonomii i trudnościach w określeniu własnej tożsamości. Zwracają uwagę na występującą w takich rodzinach tendencję do rezygnowania z siebie, z własnych potrzeb, na rzecz innych członków rodzinny (Stierlin, 1978).
Córka do prawidłowego rozwoju swojej osoby i stworzenia właściwego obrazu siebie potrzebuje obrazu matki, ale również uwagi i zwrotnych informacji na swój temat. Dziecko jest zdolne do budowania swoich relacji ze światem tylko wtedy, gdy otrzymuje jasne sygnały od matki, takie jak: "akceptuję twój wybór" czy też "kocham cię, choć nie podoba mi się to, co robisz" (Bartkiewicz, 2007). Więź psychiczna między matką a córką odnosi się również do sfery wartości i norm dotyczących różnych dziedzin życia. Opinia matki zdaje się mieć ogromną wagę, bywa, że nieuświadomioną. Nakłada to pewną odpowiedzialność na matkę, gdyż jej postawa ma wpływ także na dorosłe życie córki: na jej zapatrywania na relacje między mężczyzną a kobietą, miłość, seks, a również wygląd kobiecego ciała - co może wpłynąć na podejmowanie odchudzania w przypadku niezadowolenia z wygładu własnej osoby (Bartkiewicz, 2007). Jak wynika z badań nad etiologią zaburzeń jedzenia, przyczyną powstania chorób, takich jak anoreksja czy bulimia, mogą być bardzo restrykcyjne normy prezentowane przez matkę chorej, odnoszące się do wyglądu fizycznego. Krytyczna i przesadnie oceniająca matka wywiera na dziecko dużo większy wpływ niż ojciec, który prezentuje te same cechy. Uzasadnienie tego można znaleźć we wczesnym okresie życia córki, w którym, jak wcześniej wspomniałam, matka pełni najważniejszą rolę, jako centralny punkt świata. Dziecko spędza z matką najwięcej czasu, obserwuje jej sposób, uczy się świata przez osobę matki (Bartkiewicz, 2007).
Adolescencja, jako okres zwiększonej podatności na podejmowanie odchudzania
Jak wynika z wielu badań, osoby będące w okresie adolescencji są najbardziej podatne na podejmowanie odchudzania. Istnieje kilka źródeł, które mogą mieć znaczenie w rozpowszechnionym stosowaniu diet wśród młodzieży (Dwyer, Feldman, Mayer, 1970).
Po pierwsze, dorastanie jest okresem, w którym występuje duża nieśmiałość i wstydliwość swojego ciała. Jest to związane z nagłymi zmianami, jakie zachodzą w wyglądzie nastolatka w wyniku pokwitania. Różnice między chłopcami i dziewczynkami zwiększają się i nie pozostają już niezauważalne. W tym czasie następuje szybki przyrost wagi, co może powodować zakłopotanie wśród dojrzewającej młodzieży (szczególnie dziewcząt, które rozwijają się szybciej niż chłopcy). Skutkiem tego może być podejmowanie wysiłków w celu kontroli swojej wagi takich jak na przykład stosowanie diety.
Po drugie, doświadczenie nagłej zmiany swojego ciała, spowodowanego dojrzewaniem, powoduje, iż młode osoby stają się bardzo podatne na możliwości zmiany swojej wagi. Co więcej rodzi się w nich przeświadczenie, że dieta zakończy się sukcesem. Wynika to z braku doświadczenia w podejmowaniu odchudzania, którego efekty nie są łatwe do osiągnięcia.
Po trzecie, w życiu nastolatków występuje duża aktywność fizyczna. Młodzież zaczyna trenować różne sporty, w których uprawianiu nadwaga przeszkadza [1]. To również może skłaniać do kontroli swojej wagi i odchudzania w celu jej obniżenia.
Po czwarte, pragnienie dostosowania się do innych, posiadania idealnej wagi i pięknego wyglądu jest bardzo silne w okresie adolescencji. Dorastające osoby mają tendencje do traktowania różnic w swoim wyglądzie, jako jednoznacznych z byciem gorszym w stosunku do rówieśników. Takie uczucia często prowadzą do starań związanych ze zmianą swojej wagi, tak, aby dopasować ją do wagi innych osób będących w grupie rówieśniczej.
Po piąte, w okresie dojrzewania budzi się chęć demonstrowania swojej niezależności, która może wyrażać się buntem wobec osób dorosłych, głównie rodziców. Taki bunt może prowadzić do zmiany nawyków żywieniowych czy odchudzania. Dietetyczne zachowania mogą się nasilać, szczególnie w sytuacji, kiedy rodzice są przeciwni pomysłom, działaniom dziecka.
Dwyer i inni zwracają uwagę na fakt, iż w okresie dojrzewania, pragnienie zmiany pewnych rzeczy w wyglądzie i stanie się bardziej atrakcyjnym jest podstawowym powodem, dla którego młode osoby rozpoczynają stosowanie diety. Co więcej silnym czynnikiem motywującym do podjęcia odchudzania przez nastolatki jest istniejąca w kulturze negatywna ocena otyłości. Pogląd, że osoby otyłe są mniej przyjazne [2] jest podzielany także przez osoby, które mają nadwagę (Dwyer i in., 1970). Dwyer i inni wymienia kilka cech, które mogą charakteryzować młode osoby wykazujące tendencje do rozpoczęcia odchudzania. Mianowicie zauważono, iż osoby atrakcyjne rozwijają w swojej świadomości wysoki poziom szacunku do samego siebie. Natomiast osoby, które uważają się za nieatrakcyjne przejawiają niski poziom szacunku do samego siebie. Ponad to osoby takie cechuje duży niepokój związany z ich przyszłością oraz bardzo negatywne wyobrażenie o własnej osobie (Dwyer i inni, 1970).
- Autorka jest psychologiem, absolwentką Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Bibliografia
- Dwyer J.T., Feldman J.J., Mayer J. (1970) The Social Psychology of Dieting. Journal of Health and Social Behavior nr 4 s. 269-287
- Bratkiewicz A., (2007) Matka i córka. Miesięcznik Zdrowie. poradnikzdrowie.pl/psychologia/wychowanie/matka-i-corka_33606.html
- Józefik B., Ulasińska R. (1999). Perspektywa rodzinna a rozumienie zaburzeń odżywiania się. W: B. Jozefik (red.). Anoreksja i bulimia psychiczna (s. 88-103). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opublikowano: 2011-10-21